ايرنا در گزارشي از اين شهرستان تاريخي مي‌نويسد: سابقه کهن این خطه تا جایی است که شهر گناباد بر اساس شاهنامه فردوسی عرصه جنگ و حماسه دوران اساطیری بوده است.
گناباد در زمان هخامنشیان مسکونی بوده و چون در مسیر راه زابل و مکران و فارس به ترکستان و بر سر راه غرب ایران به هرات واقع بوده مورد توجه سلاطین آن دوره باستانی قرار داشته است.
پیش از اسلام این خطه گذرگاه درونی فلات ایران و بخشهای خاوری آن و محل برخورد لشگریان ایران و توران بوده است. گناباد درسال 31 هجری قمری به دست مسلمانان افتاد و در دوران سلجوقی و خوارزمشاهی آباد و از اعتبار و اهمیت ویژه ای برخوردار بود.
گناباد در دوره تیموریان نیز اهمیت داشت و حاکمان ایالت قهستان در آن ساکن بودند. در همین دوره است که دومین مسجد دو ایوانی این ناحیه ساخته شد.
گناباد در اوایل حکومت صفوی مدتها محل نبرد بین ایران و ازبکان بود، با این حال در این دوران مورد توجه بود و گسترش یافت. بناهایی چون امام زاده سلطان محمد عابد(ع)، کاخک، مسجد جامع گناباد، آب انبار و کاروانسراهای شاه عباسی آثاری از همین دوره هستند.
درباره علت نامگذاری گناباد نیز برخی آن را در اصل گون آباد مرکب از گون(در ترکی به معنای خورشید) و آباد دانسته و نام را وسیله‌ای برای انتساب محل به خورشید قلمداد کرده‌اند. بعضی نیز آن را گیوآباد دانسته بر این باورند که گیو پسر گناباد را بنا کرده است. گناباد را در گذشته جویمند نیز می‌گفته‌اند.
هم اینک این شهر 250 اثر تاریخی و معنوی دارد که 142 مورد آن به ثبت آثار ملی رسیده و از این تعداد 60 اثر تاریخی با سابقه چند هزار ساله بیانگر غنای فرهنگی و تاریخی این خطه از ایران است.
هزار و 117 رشته قنات و نیز قنات شگفت انگیز قصبه به عنوان شاهکار بشری و نمادی از سختکوشی مردم کویر برای دست یافتن به مایه حیات در این خطه از در دوران هخامنشی به یادگار مانده و به عنوان تنها اثر خراسان رضوی در حال طی مراحل ثبت جهانی در یونسکو است.
در خصوص زمان حفر این قنات داستان معروف 'دوازده رخ' در شاهنامه فردوسی آن را به کیخسرو نسبت می‌دهد.
با این حال مورخان بنیاد قنات قصبه را به دوره هخامنشی یعنی 2500سال قبل دانسته‌اند. بر اساس بررسی‌های میدانی طول رشته‌های هشتگانه قنات قصبه 33هزار و 133 متر و عمق مادرچاه آن 300 متر است.
قنات قصبه با 500 حلقه چاه، مادرچاه به عمق 300متر، 32 کیلومتر طول و افزون بر 73میلیون مترمعکب حجم خاکبرداری هنوز بعد از تحمل چندین زلزله و تداوم خشکسالی هم اینک 150لیتر در ثانیه آب به مزارع کشاورزان سنتی و خرده مالک جاری می‌کند.
قلعه دختر شوراب، قبر پیران ویسه و پشن و آتشکده‌ای از دوران هخامنشیان در روستای گیسور، آرامگاه عرفای مشهوری مانند سلطانعلی شاه و صالح علیشاه از دیگر نقاط دیدنی و تاریخی گناباد محسوب می‌شود.
تپه‌های اروک، حصار عمرانی، برج اروک، قلعه قدیمی و هشتی و سردر قدیمی روستای گیسور، قلعه‌های فرود، زیبد، شهر باستانی، خرابه‌های شهر عوز، مساجد روستای قوژد و رباط عمرانی هم از جاذبه‌های تاریخی گناباد مربوط به دوران پیش از اسلام یعنی دوره پارتیان، ساسانیان و هخامنشیان به شمار می‌روند.
از این میان وجود دو محوطه وسیع باستانی اروک و حصار به عنوان زیستگاه جوامع باستانی متمدن مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد نمودی عینی از قدمت و ریشه‌های تاریخی گناباد است.
مسجدجامع گناباد هم یکی دیگر از شاهکارهای مذهبی در خراسان رضوی و از بناهای دو ایوانی است که در سال 609هجری قمری ساخته شده و از امتیازات مهم آن وجود کتیبه‌های کوفی و آجرکاری‌های زیبایی می‌باشد که بر اطراف ایوان قبله آن نقش بسته است.
بر اساس آثار و شواهد موجود ساختمان کنونی مسجدجامع گناباد دارای الحاقاتی می‌باشد که در دوران ایلخانی ایجاد شده است.
امامزاده محمدعابد، یخدان کوثر، قلعه عمرانی و قلعه دختر نیز زمینه بسیار مناسبی برای ایجاد شهر گردشگری در این منطقه است و در صورتی که طرح جامع گردشگری برای قنات قصبه انجام شود قابلیت جذب گردشگران خارجی را نیز دارد.
مسجد کاخک، مدرسه نجومیه، آب انبار و حسینه گناباد، مسجد جامع قوژد، مسجد حاج عبدالله نوقاب، آسیاب‌های آبی کاخک و سنو، کاروانسراهای فخرآباد و زین آباد همه و همه نشانگر تعبد و سختکوشی مردم دیار عشق، عطش و عرفان است.
بافت تاریخی روستای ریاب، مقبره جعتین روستای گیسور، یخدان کوثر بیدخت، قلعه عمرانی و شوراب و مسجد مزار به ترتیب به دوران خوارزمشاهیان، سلجوقیان، صفویان، ساسانیان و قبل از اسلام برمی‌گردد که تداعی کننده تمدن دیر قدمت این منطقه است.
وجود منطقه گردشگری و ییلاقی کاخک، مجموعه آبشار و آسیاب‌های آبی و خانه فنجان (محل تقسیم آب قنات) که دارای جاذبه‌های تاریخی فراوانی است و روستاهای سنو و زیبد که از محل‌ای تاریخی و به روایتی محل جنگ‌های دوران اساطیری بوده و از طرفی کاروانسراهای بجستان که گرد و غبار خستگی را از زایران امام رضا(ع) می‌زدودند از دیگر مکان‌های دیدنی گناباد هستند.
مرقد علامه محمدتقی بهلول در ورودی شهر گناباد به عنوان مظهر مبارزه با کشف حجاب رضاخانی و یکی از شگفتی‌های روزگار در بعد عرفان نیز از دیگر مکان‌هایی است که هم از منظر دینی و تاریخی می‌تواند برای مسافران دارای جاذبه باشد.
همچنین موزه‌های آب، مردمشناسی و باستانشناسی و همه اماکن تاریخی این شهر در ایام نوروز دایر و پذیرای مسافران نوروزی خواهد بود.
مرکز شهرستان 81 هزار نفری گناباد در فاصله 287 کیلومتری جنوب مشهد قرار دارد.
- مجله "جاذبه‌هاي گردشگري ايران" در همشهري آنلاين، فرصت مناسبي براي پيدا كردن مكان‌هاي گردشگري و ديدني ايران است كه در ايام نوروز مي‌تواند مناسب حال مسافران باشد
نظر شما